Epilepsie, gedragsproblemen en een taalachterstand

Sommige kinderen met epilepsie laten gedrag zien dat moeilijk te begrijpen en lastig te hanteren is. Het is mogelijk dat er dan meer aan de hand is dan alleen epilepsie. Verschillende factoren spelen dan een rol en maken het probleem complex. Onderzoek door verschillende disciplines biedt dan vaak uitkomst. 

Leerling met epilepsie in het speciaal onderwijs

Omar is zeven jaar en heeft epilepsie. Hoewel nog niet bekend is om welke vorm van epilepsie het gaat, wordt al om onderwijskundige begeleiding gevraagd, omdat Omars moeder en leerkracht zich zorgen maken. Omar zit momenteel op een school voor zeer moeilijk lerende kinderen. De school geeft aan dat hij niet alleen concentratieproblemen heeft, maar ook een taalachterstand. Omar komt uit Sierra Leone en heeft moeite met Nederlands. Daarnaast wordt zijn gedrag de laatste tijd steeds problematischer en onrustiger. Hij is snel boos. Zijn gedrag is verslechterd sinds hij medicijnen voor zijn epilepsie heeft. 

Gedragsproblemen in de klas

Om te zien hoe Omars gedrag en interacties eruitzien, observeer ik hem in de klas. Bij de kennismaking geeft hij mij met een stralende lach een hand en zegt zijn naam. Eenmaal in de les zie ik dat hij extreem grensverleggend gedrag vertoont en niet tot werken en leren komt. De leerkracht geeft Omar veel duidelijkheid en structuur, maar Omar verandert zijn gedrag niet en blijft over de grenzen heengaan. Hij roept voortdurend door de klas dat hij het niet kan en dat hij het werk haat. Aansturing, duidelijkheid en complimentjes werken kort. Hij is dan even blij, maar dat gedrag slaat snel weer om. Ik zie veel frustratie en angst, maar ook wat verwend gedrag bij Omar. In het nagesprek met moeder en school komen we tot de conclusie dat er meer onderzoek nodig is. We willen duidelijkheid krijgen over de epilepsie, de invloed van de medicijnen, zijn gedrag en zijn intelligentie.

Opname bij SEIN

Pas wanneer we meer weten over Omars epilepsie, zijn aanvallen en zijn cognitieve vaardigheden kunnen we de medicijnen, het leeraanbod en ons handelen afstemmen op wat hij nodig heeft. Ons advies is een opname bij SEIN in het KEC, het kinderepilepsiecentrum in Heemstede. Daar wordt in 36 uur onderzoek gedaan op verschillende gebieden. Tijdens het kennismakingsgesprek is Omar een heel ander kind dan in de klas. Hij is lief, vriendelijk, rustig en aanhankelijk. Drie maanden later wordt Omar opgenomen voor het onderzoek.

Epilepsie, intelligentie en sociaal-emotionele ontwikkeling

Omar heeft milde focale kinderepilepsie. Een EEG (registratie van de hersenactiviteit) laat echter zien dat er gedurende de nacht meer dan 85% epileptische activiteit in de hersenen is, met name in de linkerhersenhelft. Dit beeld heet Electric Static Epileptics in Slowsleep (ESES). De spraak-/taalproblemen van Omar passen bij dit epilepsiebeeld. Het onderzoek laat ook zien dat Omars intelligentie beneden het gemiddelde is. Zijn grootste probleem is dat hij de Nederlandse taal niet begrijp. Zijn moedertaal, Pular, begrijpt hij wel. Door Omars beperkte begrip van het Nederlands kunnen het geheugen en het werkgeheugen op dit moment niet onderzocht worden. Wel wordt een motorische achterstand gerapporteerd. Op sociaal-emotioneel gebied is Omar bovendien jong. Basisemoties herkent hij, maar angst en het niet begrijpen van de sociale context zorgen voor zijn problemen. Omar is een angstig jongetje dat uit onzekerheid om zich heen slaat.

Oplossingen voor gedragsproblemen en taalachterstand

Op school bespreek ik de resultaten van de onderzoeken. Ik leg uit wat ESES betekent voor een kind en welke gevolgen het heeft voor het leren. Omars moeder krijgt hulp van de maatschappelijk werker van de polikliniek van SEIN. De school start met logopedie en NT2-onderwijs aan Omar om de taalachterstand in te halen. De leerkracht voert de handelingsadviezen uit het neuropsychologisch onderzoek uit en Omar ontwikkelt zich zichtbaar. Hij is ook rustiger in de klas en voelt zich competent.

Epilepsievoorlichting aan het docententeam

Omdat Omar volgend jaar een nieuwe leerkracht krijgt, wil school nog graag een voorlichting over ESES voor het gehele schoolteam. Tijdens deze teamvoorlichting vertel ik over verschillende aanvallen, de gevolgen ervan voor leren en cognitie, de verschillende hersengebieden, taalproblematiek, gedrag, medicatie en ESES. Er komen veel vragen van het team, met name over niet zichtbare aanvallen. Met behulp van filmpjes leren de leerkrachten de aanvallen te herkennen. Hierdoor kunnen ze het gedrag beter begrijpen en hun handelen aanpassen. Zodoende krijgen we samen het onderwijsleerproces weer op de rails. Omar vindt leren en school weer leuk en zijn moeder krijgt ondersteuning bij zijn opvoeding. Het schoolteam weet wat de invloed van ESES op het leren en de cognitie is en kan daar nu beter mee omgaan.